انگل های خارجی پرندگان
مبحث انگلهای پرندگان بسیار وسیع میباشد و طیف گستردهای از انگلهایی را شامل میشود که حتی تا به امروز همگی مورد شناسایی دقیق و تشیخص گونه قرار نگرفتهاند. با این که شیوع آلودگیهای انگلی بین پرندگان خانگی در حد بالایی نیست اما عدم شناخت آنها منجر به گمراهی در تشخیص علت بیماری و در نتیجه روند درمانی نامناسب و استفاده از داروهایی است که گاه عوارض جبران ناپذیری به همراه دارند. اصولاً پرندگان خانگی در شرایط نگهداری معمول دچار عفونت انگلی نمیشود. بنابراین درمانهای دورهای (ضد انگلی) منطقی به نظر نمیرسد ولی از آن جایی که طیف قابل توجهی از پرندگان در معرض فروش را پرندگان صید شده از طبیعت تشیکل میدهند، احتمال آلودگی انگلی قابل توجه است. همچنین به دلیل عدم رعایت موازین بهداشتی در نگهداری و عرضه آنها انتقال عفونت به پرندگان سالم نیز به سادگی صورت میپذیرد.
شیوع عفونتهای انگلی حتی در میان پرندگان پرورشی نیز روی میدهد. در این مقاله به طور کوتاه راجع به انگلهای شایعتر بحث خواهد شد.
انگل های خارجی پرندگان
انگلهای مورد معرفی شامل انگلهای خارجی بند پا به ترتیب زیر میباشند:
- شپش (Louse)
- جرب (Mite)
- شپش مگس (Louse fly)
شپش (Louse) در پرندگان
گونههای شپش پرندگان شامل انواع متنوعی میباشند و جز انگلهای اختصاصی به شمار میآیند. به عبارت دیگر گونههای شپش پرندگان مختلف با یکدیگر متفاوت است با این حال احتمال انتقال به میزبان پرنده غیر معمول نیز وجود دارد. محل زندگی شپشها بین پرها میباشد و از ضمائم پوست، پرها و گاهی ترشحات موجود تغذیه میکنند. تمام چرخه زندگی این انگل به طور کامل روی بدن پرنده میباشد. شپش پرندگان بر خلاف برخی از انواع شپشهای پستانداران خاصیت خونخواری ندارند. همچنین با توجه به سازگاری بالای این انگل برای زندگی بر روی بدن پرندگان، قابلیت انتقال به سایر حیوانات و همچنین انسان را ندارد و در صورت جدا شدن از بدن پرنده طی مدت کوتاهی از بین میرود. اندازه تقریبی کوچکترین شپشها نیم میلی متر است. بنابراین با چشم غیرمسلح قابل تشخیص هستند. شپشها تخمهای خود را بر روی پرها میچسبانند. تشخیص تخمها نیز با چشم غیرمسلح دشوار نیست.
تشخیص آلودگی با شپس در صورت حضور تعداد بسیار زیادی انگل بر روی پرها به راحتی انجام میشود در غیر این صورت پیدا کردن تعداد کم شپش لا به لای پرها بی نهایت دشوار خواهد بود. زمانی که آلودگی با شپش بسیار زیاد باشد میتواند سبب بروز استرس و ناراحتی پرنده گردد ولی همان طور که گفته شد تشخیص چنین مورد بسیار ساده است. با این حال نگرانی بسیاری از صاحبان پرندگان با مشاهده خارش بدن، حضور شپش میباشد در حالی که چنین تصوری کاملاً اشتباه است و آلودگی با شپش اصولاً اهمیت بیماریزایی و علایم بالینی ندارد مگر در مورادی که آلودگی بسیار شدید و شپش در لا به لای پرها قابل مشاهده باشد. به عبارت دیگر عفونت با تعداد کم یا غیر قابل مشاهده فاقد علایم بالینی است.
درمان شپش در پرندگان
برای درمان عفونت با شپش از انواع سموم حشره کش یا داروی سموم ضد انگل با توجه به میزبان و شدت عفونت، استفاده میشود. این درمان بر روی تخم شپش بی اثر است. بنابراین تکرار درمان با فاصله زمانی مناسب ضروری است. با توجه به این که چرخه زندگی این انگل به طور کامل روی بدن پرنده میباشد، درمان میزبان به تنهایی کفایت میکند و نیازی به سم پاشی محیط نمیبشاد.
جرب (Mit) در پرندگان
جربها را میتوان به چهار گروه زیر تقسیمبندی نمود:
- جربهای پوست
- جربهای پر
- جربهای خونخوار
- جرب دستگاه تنفسی
جربهای پوست
چرخه زندگی جربهای مقیم پوست به طور کامل روی بدن پرنده میباشد. این جربها از لایه شاخی پوست تغذیه میکنند و با نقب زدن در پوست ایجاد خارش کرده و با تحریک لایه زاینده پوست، سبب افزایش ضخامت پوست میگردند. این وضعیت در اطراف چشم، منقار، پاها و مقعد قابل مشاهده است. در قناریها و مرغها علاوه بر علایم گفته شده، فلسهای روی انگشتان و ساق پا نیز برجستهتر از حالت عادی به نظر میرسند. از جمله شایعترین گونههای این دسته از جربها، گونه کنیمیدوکوپتس پیله (Cnemidocoptes pilae) میباشد. رشد غیر طبیعی و زیاد منقار و ناخنها میتواند به علت آلودگی با این دسته از جربها باشد. البته در چنین وضعیتی، علایم دیگری نیز از جمله افزایش ضخامت پوست و فلسها مشاهده میشود.
جربهای پر
چرخه زندگی این دسته از جربها نیز به طور کامل روی بدن پرنده انجام میشود. گونههای متعدیدی از این دسته از جربها شناسایی شدهاند و هر یک قسمت مشخصی از پرها را مبتلا میسازند. محل زندگی آنها داخل محور اصلی پر و یا لا به لای رشتههای پر (Barbules) میباشد. این گروه از جربها بسیار اختصاصی میزبان هستتند و بیماریزایی آنها در مواقع انتقال به میزبان غیر اختصاصی و یا عفونت شدید و حرکت جرب از پرها به سمت پوست امکانپذیر است. خورده شدن و بد شکلی پرها از علایم بیماریزایی این نوع انگل میباشد. از جمله شایعترین گونههای این دسته از جربها میتوان به گونههای جرب دوبینییا (Dubinina spp) اشاره کرد که اغلب در مرغ عشقها دیده میشود.
جربهای خونخوار
جربهای خونخوار موجب کم خونی و خارش سطح بدن و کاهش رشد جوجهها میشوند. جرب درمانیسوس (Dermanysus/ Red Mite) فقط طی شب فعال میباشد و روزها در شکاف دیوار و یا لوازم اطراف پنهان میشود. بنابراین برای شناسایی آن باید شبها اقدام نمود. این نوع جرب قابلیت انتقال از انسان و سایر حیوانات را نیز دارد. این انگل فقط برای تغذیه روی بدن پرنده قرار میگیرد. بنابراین علاوه بر درمان پرنده، سم پاشی دورهای محیط نیز ضروری است.
جرب اورنیتونیسون (Ornithonyssus Fowl Mite) مشابه جرب درمانیسوس میباشد با این تفاوت که به طور دایم روی بدن پرنده میباشد و چرخه زندگی خود را روی بدن پرنده کامل میکند و خارج از بدن پرنده مدت زیادی قابلیت بقا ندارد.
جرب دستگاه تنفسی
جرب استرنوستوماتراکئاکلوم (Stemostomatracheacolum) جرب دستگاه تنفسی میباشد و ناحیه نای، ریه و کیسههای هوایی را آلوده میسازد. چرخه زندگی این انگل به طور کامل در بدن پرنده انجام میشود و در حالت بلوغ اغلب در نای انواع پرندگان از جمله برخی از انواع طوطیها، قناریها، فنچها به ویژه فنچهای گلیدن دیده میشود. علایم بالینی عفونت با این جرب شامل عطسه، سرفه، ترشحات بینی، تنفس با دهان باز است. تشخیص آن عملاً دشوار میباشد و با معاینه بسیار دقیق قابل تشخیص میباشد.
شپش مگس (Louee fly) در پرندگان
شپش مگس یا مگس پهن از انواع مگسهای گزنده (خونخوار) است. این حشره تقریباً مسطح میباشد و با حرکت سریع لا به لای پرها حرکت میکند. این انگل شامل ۲۰۰ گونه مختلف میباشد که ۷۵ % انواع گونههای آن انگل پرندگان هستند. کبوترهای چاهی میزبان معمول میباشند. با این حال گزش پرندههای دیگر به راحتی انجام میپذیرد به ویژه در صورت قرار دادن پرنده خانگی در محلهای نزدیک به کلوتی کبوترها احتمال گزش افزایش مییابد. علاوه بر خونخواری، اهمیت این انگل در انتقال عفونتهای انگلی خونی است. با این حال که جزء انگلهای اختصاصی به میزبان به شمار میرود، در صورت عدم دسترسی به میزبان مناسب میتواند سایر حیوانات و همچنین انسان را مورد گزش قرار دهد. ایجاد درد و خارش متعاقب گزش معمول است.
درمان شپش مگس در پرندگان
درمان انواع جرب و همچنین شپش مگس استفاده از داروهای ضد انگل عمومی و یا سموم با توجه به نظر دکتر دامپزشک معالج انجام میپذیرد.
دیدگاهها